De Reiziger
Two Roads in een Russische Kathedraal
Deze volgende tekst heb ik geschreven als nieuwjaarsbrief voor het jaar 2026 bij de kerstkaart van 2025, toen de wereld op de rand van een mogelijke 3e Wereldoorlog balanceerde. De mede-eigenaresse Susanne Ehlers van het Duitse tijdschrift Raum und Zeit was onder de indruk en besloot deze brief op hun website te publiceren als nieuwjaarbrief.
Lijkt het nu zo dat de jaren steeds korter worden? Zat ik niet gisteren nog de vorige brief te schrijven?
Leeftijd… dat moet het zijn! Ik betrap me er steeds vaker op dat ik mezelf beschouw als een reiziger. Als je op vakantie bent in een ander land weet je dat hun taal, politiek en klimaat voor jou maar een tijdelijke bijkomstigheid zijn, want over een paar dagen of weken ga je weer weg. Het raakt je niet echt wat daar allemaal gebeurt, want je komt van elders, van ergens ver weg. Dát gevoel bedoel ik.
Nu woon ik al heel wat jaren in Nederland, maar ik blijf hier niet eeuwig. Waar kwam ik ook alweer vandaan? Geen idee… m’n geheugen laat me even in de steek. Waar ga ik straks, misschien pas over tientallen jaren, naar terug? Naar Huis? Waar is dat?
Op een dag in 2001 werd ik op een heftige manier herinnerd aan een tijd ver voordat ik geboren werd in 1960. Dat was toen Linda erg ziek was. Vermoedelijk getriggerd door de pijn begon ze soms zomaar in een andere taal te spreken en soms zong ze zelfs in die wat Russisch-klinkende taal. Soms riep ze heel hard enkele woorden die steeds dezelfde waren: „Nasja bei Uzbekiya!“
Haar ouders vroegen een medium of zij daar iets over doorkreeg en zo gebeurde het dat er op een dag plotseling een brief bezorgd werd van dat medium. Linda maakte de enveloppe open, las wat er stond en begon toen luid te roepen naar mij. „Zie je wel! Ik heb het niet bedacht! Kom kom!! Je moet erbij zijn! Hij laat het me allemaal zien.“
Ik kwam erbij zitten en las het briefje dat begon met „1532 – Rusland – een vorig leven“. En ik begon zomaar te huilen. „Mijn naam was Nasja!“ zei ik. „Maar mijn werkelijke naam was Natascha.“
Er gebeurde toen in ons allebei heel veel, want in dat leven waren we partners geweest, Igor en Nasja. Die herinnering, dat weten kwam ineens boven met zo’n kracht dat we er allebei door overrompeld werden.
Rusland
Voor deze foto op de nieuwjaarskaart voor 2026 hebben we bewust gekozen voor een hele bijzondere kathedraal in hartje Moskou, in de wetenschap dat vele mensen hier vragen bij zullen hebben. We merken dat ‚praten over Rusland’ momenteel heel gevoelig ligt. Maar dit doen we niet om ergens tegen aan te schoppen. Juist niet! Laat ik het uitleggen…
Wat je ziet is de kathedraal die vaak kort wordt aangeduid als de ХХС, de Храма Христа Спасителя (fonetisch: Chrama Christa Spasítelja). De Kathedraal van Christus de Verlosser. Dat klinkt nogal religieus en dat zijn we niet. Ook de overdadige rijkdom van deze orthodoxe kathedraal is nogal over the top. Maar er is iets bijzonders met deze kathedraal en dáár wil ik iets over schrijven.
Voor de bouw ervan werd besloten direct nadat het leger van Napoleon – dat Rusland had willen veroveren – verslagen was en het land verlaten had. Dat was in 1812. Het duurde echter nog tot 1883 voordat bouw voltooid was was en de kathedraal ingewijd werd. Toen kwam de Russische Revolutie en één van de nieuwe regels was dat religie werd afgeschaft.
Als er iets is dat je mensen niet moet ontnemen dan is dat hun verbinding met Boven. Of je je nu verbindt met God, de Hemel, het Hiernamaals of zoals ik soms eenvoudig schrijf met ‚Boven’, via een religie in een kerk zoals in Europa heel normaal is, of bijvoorbeeld door het in de natuur aanroepen van de Great Spirit zoals de ‚Indianen‘ nog steeds doen, maakt niet uit. Het gaat over die onzichtbare Dimensie waar wij vandaan kwamen voor we geboren werden en waar we naar toe gaan als ons lichaam onze ziel niet meer kan huisvesten. Die Verbinding is heilig! Daar mag niemand aankomen!
Maar Stalin kwam aan de macht en hij had een hekel aan deze kathedraal en liet hem slopen. Dat gebeurde in 1931. Maar kort voordat dat gebeurde waren ineens alle belangrijke artefacten uit de kerk verdwenen, en niemand wist waar ze gebleven waren. Op de plek waar deze kathedraal gestaan had moest een pompeus monument van Lenin komen van ruim 400 meter hoog, het hoogste bouwwerk op Aarde van die tijd. Toen men ontdekte dat de bodem vlak naast de Wolga zo’n monument niet kon dragen, werd er een zwembad gebouwd. Rusland maakte donkere tijden door. Hitler viel Rusland binnen, maar ook Hitlers leger werd verslagen. Onder het communisme leefden de mensen in angst, voor de regering, maar ook voor elkaar, want iedereen kon je maar zo verraden. Wie kon wie nog vertrouwen?
Jaren later werd Gorbatsjov president en begon er hoop te gloren. De regels werden milder en het volk begon hoop voor de toekomst te koesteren. En toen, onder Jeltsin, kon de wens vanuit het volk om deze kathedraal te herbouwen, niet langer genegeerd worden. De oorspronkelijke bouwplannen werden erbij gehaald en in 1990 werd begonnen met de wederopbouw van precies dezelfde kathedraal. In 1994 was de bouw voltooid. Maar de wederopbouw van de kathedraal liep parallel aan de wederopleving van de religie in Rusland. Europa maakte in de Middeleeuwen ook zoiets door. Dat was de Renaissance… de tijd van de Verlichting.
Bijzonder was dat alle artefacten plotseling tevoorschijn kwamen. Men had ze verborgen gehouden tot het juiste moment… dít moment. Deze kathedraal staat voor de kracht van het Volk, van de Mens, die door niemand kan worden afgenomen. Onderdrukken kan, maar afnemen niet! Deze kathedraal is méér dan een kerk, het is een heilig symbool van hoop, hij verbindt mensen met elkaar en symboliseert de Verbinding met Boven.
In 2014 hebben wij hebben deze kathedraal in hartje Moskou bezocht, en in 2015 kwam ik er met onze vriendin Stepanida nog eens. Zoals ik al schreef zijn we niet religieus, maar we voelen ons wel heel sterk verbonden met die onzichtbare goddelijke dimensie. Toen we de kathedraal binnenliepen keken we onze ogen uit. We zagen om te beginnen de overdaad en daar zijn we niet gek op, want dat illustreert eens te meer die enorme discrepantie tussen de rijkdom van ‚de kerk‘ en de armoede van ‚het volk‘, zoals je in veel religieuze gebouwen overal ter wereld ziet. Maar er viel ons iets op dat met een ander symbool dat ik gemaakt heb te maken heeft: de Two Roads.
Ik maakte de eerste versie van de Two Roads in 2004 en noemde dat kunstwerk Faith, of Geloof. Want het is een gelijkbenig kruis in een ronde ring, maar bezien vanuit een hoek zoals je over je koffiekopje heen kijkt. Je koffiekop is rond van boven, maar je ziet bijna nooit een foto van de ronde bovenkant van een kop, schotel of bord, want dat is niet zo herkenbaar. Schuin van voren zie je gelijk waar het om gaat, maar op de foto zie je dan een ovaal.
Toen ik dacht klaar te zijn had ik het gevoel dat er nog iets vóór moest, en ik hing er een rode steen voor, gevat in een Akaija-symbool. Maar de naam ‚Akaija‘ kregen we pas later in 2005. We hadden toen alleen nog de vorm. Ik noemde het Faith omdat het een fusie is van alle denkbare religies (kruizen) in de wereld, dus van alle manieren waarop mensen zich verbinden met Boven. Het Christelijke kruis met een langer onderbeen, het Malthezer kruis, het Keltische kruis met een ring eromheen, etc. Zelfs de Heilige Graal zie je terug in de schaalvorm.
In 2011 kwamen we in contact met Eliza in Noord-Ierland en zij vertelde me over een heilige man van de Lakota, Black Elk. Hij had een visioen gehad toen hij als kind 12 dagen in coma had gelegen. Hem was door ‚de Spirits‘ het concept van Two Roads getoond. Het zijn twee wegen, zei hij. Van onder naar boven zie je de Good Red Road of Spirit. Dat is de weg naar het Licht. Dwars daarop, horizontaal, is de Dark and Fearful Road, de donkere en gevaarlijke weg. In het midden, waar beide wegen samenkomen is een heilige plek, de plek van de Red Stone of Power… je Hart.
Als je alleen maar veilig op de goede rode weg blijft zul je in de verte het Licht zien, maar hoe hard je ook loopt je komt er geen stap dichterbij. Als je de donkere, gevaarlijke weg bewandelt kun je vallen, en dat wil niemand. Maar je kunt hem veilig bewandelen als je steeds verbonden blijft met je Hart. En dat vergeten mensen nogal eens. Ook wij, moet ik erbij zeggen :-), meer dan eens.
Maar na een val kun je weer opstaan, toch? Als je dan durft te kijken waarover je gevallen bent, en ook je eigen rol daarin durft te erkennen – dat heet schaduwwerk – dan groei je in Bewustzijn. Zó kom je verder op goede rode weg naar het Licht.
Dit concept werd Black Elk uitgelegd in de vorm van nog weer een ander kruis, waar ik tot dan toe helemaal niet aan had gedacht: het Indiaanse Medicijnwiel. Ik had het alleen vanuit een ander perspectief gemaakt, maar al wél met die rode steen in het hart ervan! Kijk nu nog eens goed naar de foto van het binnenste van de XXC. Hoeveel Two Roads kruizen tel je? Ik kom zeker al tot 30, maar als je door de kerk gaat lopen, dan zijn het er vele honderden, soms heel strak en eenvoudig, soms heel uitgewerkt, kompleet met een steen in het midden.
Ik stel mezelf weleens vaker de vraag: Stel dat ik geboren was in Japan? Wat zou dan mijn religie zijn? Of stel dat ik geboren was in India? Was ik dan nu een Hindoe? Of stel dat ik bij streng religieuze ouders ergens in de Bible Belt van de USA zou zijn geboren? Nou waren mijn ouders niet streng religieus, dus ik kon me vrij makkelijk losmaken, van alles onderzoeken en uiteindelijk besloot ik nergens toe te willen behoren, maar mijn eigen weg te kiezen. Je verbinden met Boven (in alle respect) kan overal en altijd, die verbinding is heilig!
Maar nu een lastiger vraag. Stel dat je in Rusland geboren en getogen bent… aan wiens kant sta je dan tijdens deze afschuwelijke oorlog? Of stel dat je in Israël geboren zou zijn bij zeer religieuze ouders? Wie steun je dan? Of stel dat je bij ouders in de Gaza-strook geboren werd? Aan wiens kant sta je?
Of… laat ik nog een stap verder gaan: Stel dat je op een andere planeet geboren werd en je zweeft in een vliegende schotel boven de Aarde, in de wetenschap dat jij alleen maar een… reiziger 🙂 bent die de Aarde bezoekt?
Aan welke kant sta je dán? Links? Rechts?
Waar bevindt zich je Hart?
En vanuit je Hart… wat zijn je wensen?
Welnu, onze wens staat op de kaart.
Marianne en Wim
